تنزیل چک چیست؟ امکان وصول چک پرداختی قبل از تاریخ سررسید

در عرصه مالی و بانکداری، مفاهیم متعددی وجود دارند که می‌توانند برای افراد عادی پیچیده و نامفهوم باشند. یکی از این مفاهیم، "تنزیل چک" است؛ روشی که به دارندگان چک کمک می‌کند تا پیش از سررسید، به بخشی از وجوه خود دسترسی داشته باشند. این راهکار مالی، نقش مهمی در مدیریت نقدینگی و تسهیل مبادلات اقتصادی ایفا می‌کند و درک صحیح آن می‌تواند برای کسب‌وکارها و اشخاص حقیقی بسیار راهگشا باشد.

در ادامه این مقاله، به تشریح دقیق مفهوم تنزیل چک، فرآیند اجرایی آن، مزایا و نکات کلیدی خواهیم پرداخت.

تنزیل چک به چه معناست؟

تنزیل چک به معنای ارائه چک به بانک برای دریافت وجه آن پیش از تاریخ سررسید است. در این فرآیند، دارنده چک با مراجعه به بانک، چک را تحویل داده و مبلغ آن را، پس از کسر کارمزد، دریافت می کند.

این فرآیند شامل تکمیل فرم تنزیل، ارائه اطلاعات مربوط به چک و حساب بانکی و در نهایت واریز وجه به حساب دارنده است.هزینه تنزیل معمولا به صورت درصدی از مبلغ چک محاسبه می‌شود و ممکن است مبلغ دریافتی کمتر از مبلغ روی چک باشد. تنزیل چک راهی برای دسترسی سریع‌تر به نقدینگی است، اما باید با هزینه‌های مرتبط آن آشنا بود.

روش های تنزیل چک

روش‌های تنزیل چک به طور کلی به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. استفاده از خدمات بانکی

تنزیل چک در بانک: در این روش، دارنده چک به بانک مراجعه کرده و چک را ارائه می‌دهد. بانک پس از کسر کارمزد و بهره، مبلغ چک را پیش از موعد به حساب دارنده واریز می‌کند.

استفاده از خط اعتباری: برخی بانک‌ها به مشتریان خود خطوط اعتباری ارائه می‌دهند. دارنده چک می‌تواند با استفاده از این خط اعتباری، وجه چک را پیش از موعد دریافت کند. در این حالت، چک به عنوان تضمین نزد بانک باقی می‌ماند.

2. استفاده از خدمات شرکت‌های مالی و اعتباری

شرکت‌های تنزیل چک خدماتی مشابه بانک‌ها ارائه می‌دهند. دارنده چک می‌تواند چک خود را به این شرکت‌ها ارائه داده و وجه آن را پیش از موعد دریافت کند. البته باید توجه داشت که کارمزد و بهره این شرکت‌ها ممکن است از بانک‌ها بالاتر باشد.

3. معامله با اشخاص ثالث

فروش چک: در این روش، دارنده چک می‌تواند چک خود را به شخص ثالث بفروشد. خریدار معمولاً مبلغی کمتر از ارزش اسمی چک را به عنوان تخفیف یا تنزیل پرداخت می‌کند.

برای انجام فرآیند تنزیل چک، معمولاً دارنده چک باید به بانک یا موسسه مالی مراجعه کرده و فرم مخصوص تنزیل را تکمیل کند. این فرم شامل اطلاعاتی مانند مشخصات حساب، مبلغ چک و تاریخ تنزیل است. چک در حسابداری فرآیندهای مختلفی دارد. برای آشنایی با یکی از فرآیندهای چک به مقاله راس گیری چک مراجعه کنید.
 

فرآیند تنزیل چک

فرآیند تنزیل چک شامل مراحل زیر است:

• مراجعه به بانک

دارنده چک به بانکی که در آن حساب دارد مراجعه می‌کند.

• تکمیل فرم تنزیل

دارنده چک فرم مخصوص تنزیل را تکمیل می‌کند. این فرم شامل اطلاعاتی مانند:

• مشخصات حساب دارنده چک

مبلغ چک

تاریخ تنزیل

• ارائه چک و فرم

چک به همراه فرم تکمیل شده به بانک تحویل داده می‌شود.

• بررسی توسط بانک

بانک اعتبار صادرکننده چک و سایر جوانب را بررسی می‌کند.

• محاسبه کارمزد

بانک کارمزد و بهره مربوط به تنزیل را محاسبه می‌کند.

• واریز وجه

پس از کسر کارمزد، بانک مبلغ چک را به حساب دارنده واریز می‌کند.

• پشت‌نویسی چک

دارنده چک، آن را به نفع بانک پشت‌نویسی می‌کند.

لازم به ذکر است که زمان لازم برای تنزیل چک و واریز وجه ممکن است متفاوت باشد و بانک‌ها ممکن است شرایط خاصی برای تنزیل چک داشته باشند. همچنین، در ایران به دلیل مسائل شرعی، فرآیند رسمی برای تنزیل چک تعریف نشده است.
 

نکات مهم در نقد کردن چک پیش از موعد

در نقد کردن چک پیش از موعد، چند نکته مهم وجود دارد که باید به آن‌ها توجه کرد:

• اعتبارسنجی

اعتبار صادرکننده چک از اهمیت بالایی برخوردار است. بانک‌ها و شرکت‌های مالی معمولاً اعتبار صادرکننده چک را بررسی می‌کنند تا از احتمال پرداخت وجه چک در تاریخ مقرر اطمینان حاصل کنند.

• قرارداد و شرایط

قبل از انجام هر معامله، باید شرایط و ضوابط مربوط به تنزیل چک را به دقت بررسی کرد و قرارداد مربوطه را امضا نمود.

• کارمزد و بهره

هزینه‌ها و بهره‌های مربوط به تنزیل چک باید شفاف و مشخص باشد. دارنده چک باید به دقت آن‌ها را بررسی کند تا از میزان واقعی وجه دریافتی خود مطلع شود.

• ریسک‌ها

دارنده چک باید از ریسک‌های احتمالی مرتبط با فروش چک به اشخاص ثالث یا شرکت‌های غیر معتبر آگاه باشد و تلاش کند تا از انجام معاملات با افراد یا شرکت‌های نامطمئن پرهیز کند.

• روش‌های نقد کردن

آگاهی از روش‌های مختلف نقد کردن چک پیش از موعد، مانند استفاده از خدمات بانکی (تنزیل چک و خط اعتباری)، استفاده از خدمات شرکت‌های مالی و اعتباری، و معامله با اشخاص ثالث، می‌تواند به انتخاب بهترین گزینه کمک کند.

• محدودیت‌های قانونی

توجه به محدودیت‌های قانونی و مقررات مربوط به نقد کردن چک پیش از موعد ضروری است. به عنوان مثال، طبق قانون تجارت، اگر چک طی 5 سال وصول نشود، دارنده چک می‌تواند تا زمان حصول مرور زمان اموال منقول، وجه آن را مطالبه کند.

چگونه نرخ تنزیل چک تعیین می‌شود؟

نرخ تنزیل چک به چند روش تعیین می‌شود:

• توافق طرفین: در برخی موارد، نرخ تنزیل می‌تواند بر اساس توافق بین دارنده چک و خریدار یا بانک تعیین شود.

• تعیین توسط بانک: معمولاً بانک‌ها نرخ تنزیل را با توجه به شرایط اقتصادی و سیاست‌های خود تعیین می‌کنند.

• بر اساس نرخ تورم: نرخ تنزیل اغلب با در نظر گرفتن نرخ تورم جاری تعیین می‌شود.

• محاسبه بر اساس ریسک: نرخ تنزیل با توجه به سطح ریسک پروژه یا طرح مربوطه تعیین می‌شود. هر چه ریسک بالاتر باشد، نرخ تنزیل نیز افزایش می‌یابد.

• استفاده از فرمول: نرخ تنزیل معمولاً برابر است با حداکثر نرخ سود بدون ریسک (مانند نرخ سود سپرده بلندمدت بانکی یا اوراق مشارکت) به اضافه درصدی برای پوشش ریسک سرمایه‌گذاری.

نرخ تنزیل معمولاً بین 10 تا 16 درصد برآورد می‌شود، اما این مقدار می‌تواند بسته به شرایط اقتصادی و عوامل دیگر تغییر کند.

فرمول محاسبه تعیین ارزش فعلی برای تنزیل چک 

ارزش فعلی (present value)، وجه نقدی است که قرار است در آینده به‌صورت یکجا یا به مرور زمان دریافت یا پرداخت شود. میزان ارزش فعلی یک دارایی با تغییر نرخ تنزیل مورد استفاده، افزایش یا کاهش می‌یابد؛ در واقع، می‌توان این‌گونه گفت که هرچه زمان دریافت پول کوتاه‌تر باشد، ارزش بیشتری خواهد داشت. 
 

مثال برای تعیین نرخ تنزیل چک

برای درک بهتر مفهوم تنزیل چک، یک مثال ارائه می‌دهیم:

فرض کنید شرکت آلفا یک چک به مبلغ 1,000,000 ریال با تاریخ سررسید 3 ماه بعد دارد. شرکت به دلیل نیاز فوری به نقدینگی تصمیم می‌گیرد این چک را تنزیل کند. نرخ تنزیل 12% در سال است.

محاسبات به شرح زیر خواهد بود:

مدت تنزیل: 3 ماه (0.25 سال)

نرخ تنزیل: 12% در سال

ارزش سررسید: 1,000,000 ریال

هزینه تنزیل = 1,000,000 × 0.12 × 0.25 = 30,000 ریال

مبلغ دریافتی بابت تنزیل = 1,000,000 - 30,000 = 970,000 ریال

بنابراین، شرکت آلفا با تنزیل این چک، مبلغ 970,000 ریال دریافت می‌کند و 30,000 ریال به عنوان هزینه تنزیل در نظر گرفته می‌شود.

ثبت حسابداری این تراکنش به شرح زیر خواهد بود:

بانک (صندوق) 970,000 ریال (بدهکار)

هزینه تنزیل 30,000 ریال (بدهکار)

اسناد دریافتنی 1,000,000 ریال (بستانکار)

این مثال نشان می‌دهد که شرکت با تنزیل چک، به نقدینگی فوری دست می‌یابد، اما در عوض مبلغی را به عنوان هزینه تنزیل می‌پردازد.

چه عواملی باعث افزایش هزینه تنزیل چک می‌ شود؟

چند عامل اصلی باعث افزایش هزینه تنزیل چک می‌شود:

1. مدت زمان سررسید

هرچه فاصله زمانی بین تاریخ تنزیل و تاریخ سر رسید چک بیشتر باشد، هزینه تنزیل افزایش می‌یابد. این به دلیل افزایش مدت زمانی است که بانک یا موسسه مالی باید منتظر وصول چک بماند.

2. نرخ تنزیل (بهره)

نرخ تنزیل که معادل نرخ بهره است، تاثیر مستقیمی بر هزینه تنزیل دارد. هر چه این نرخ بالاتر باسد، هزینه تنزیل افزایش می‌یابد.

3. مبلغ چک

با افزایشمبلغ چکریال هزینه تنزیل نیز به طور متناسب افزایش می‌یابد. این به دلیل افزایش ریسک و میزان سرمایه گذاری برای بانک یا موسسه مالی است.

4. اعتبار صادرکننده چک

اگر صادرکننده چک از اعتبار پایینی برخوردار باشد، ممکن است بانک یا موسسه مالی برای جبران ریسک بالاتر، هزینه تنزیل بیشتری را در نظر بگیرد.

5. شرایط اقتصادی

در شرایط تورمی یا زمانی که نرخ های بهره بانکی بالا هستند، هزینه تنزیل چک نیز معمولا افزایش می‌باید.

توجه به این عوامل می‌تواند به دارندگان چک کمک کند تا تصمیم بهتری در مورد زمان و شرایط تنزیل چک خود بگیرند.
 

جمع بندی 

تنزیل چک یک ابزار مالی است که به دارندگان چک این امکان را می‌دهد تا پیش از سررسید، به نقدینگی دست یابند. این فرآیند شامل ارائه چک به بانک یا موسسه مالی و دریافت مبلغ آن، پس از کسر کارمزد و بهره است.

هزینه تنزیل تحت تأثیر عواملی مانند مدت زمان تا سررسید، نرخ تنزیل، مبلغ چک و اعتبار صادرکننده قرار دارد. نرخ تنزیل نیز بر اساس شرایط اقتصادی و توافق طرفین تعیین می‌شود.

در نهایت، درک مفهوم و شرایط تنزیل چک می‌تواند به افراد و کسب‌وکارها در مدیریت بهتر جریان نقدی کمک کند.

همچنین شما با استفاده از نرم‌افزار مدیریت چک قیاس دیگر نگران فراموش کردن موعد چک‌های خود نباشید، قابلیت یادآوری و تنظیم هشدار موعد چک موجب می شود که شما هرگز موعد چک های خود را فراموش نکنید. برای خرید و دریافت مشاوره با کارشناسان ما در تیم فروش قیاس تماس بگیرید.